Blockchain και «έξυπνα» συμβόλαια εφοδιαστικής αλυσίδας
Η εφοδιαστική αλυσίδα βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο μιας σημαντικής τεχνολογικής μετατόπισης, καθώς η διαχείρισή της βασίζεται όλο και περισσότερο σε καινοτομικές εφαρμογές, οι οποίες αναμορφώνουν δραστικά –μέσω της ψηφιοποίησης– τον τρόπο με τον οποίο παράγονται, αποθηκεύονται και διακινούνται τα σύγχρονα προϊόντα.
Η χρήση καινοτόμων τεχνολογιών, όπως είναι για παράδειγμα η τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού (distributed ledger technologies) ή blockchain, εισάγει νέους τρόπους με τους οποίους συναλλάσσονται οι εμπλεκόμενοι σε ένα δίκτυο εφοδιασμού, επιτρέποντας τη μεταφορά αξίας (value) χωρίς την απαίτηση ύπαρξης εμπιστοσύνης (trust) ανάμεσά τους.
Ειδικότερα, το blockchain προσφέρει υψηλή ασφάλεια και διαφάνεια (transparency), ενώ εγγυάται τον έλεγχο (auditability) και το αδιάβλητο (immutability) των συναλλαγών και των διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα σε κάθε δίκτυο εφοδιασμού.
Από τεχνική πλευρά, το blockchain είναι μια κατανεμημένη βάση πληροφοριών, ένα μητρώο (ledger) στο οποίο αποθηκεύονται και επαληθεύονται πληροφορίες και δεδομένα. Τα δεδομένα αυτά συνήθως αφορούν συναλλαγές (transaction) και εγγράφονται σε ομαδοποιημένα και χρονικά αριθμημένα (timestamped) δομικά στοιχεία (block). Τα εισαγόμενα στοιχεία συνδέονται μεταξύ τους με τη χρήση ισχυρών κρυπτογραφικών μεθόδων, δημιουργώντας μια συνεχή αλυσίδα χρονολογικών καταχωρήσεων δεδομένων και καθιστώντας αδύνατη την τροποποίηση οποιασδήποτε πληροφορίας έχει ήδη εγγραφεί στο μητρώο.
Σε ένα δίκτυο blockchain, λοιπόν, κάθε εμπλεκόμενο μέλος (node) μπορεί να εγγράψει πληροφορίες χωρίς την ανάγκη μιας ενδιάμεσης «έμπιστης» αρχής. Αυτό καθίσταται εφικτό με τη χρήση μηχανισμών συναίνεσης. Ένας μηχανισμός συναίνεσης (consensus mechanism) αποτελεί στην πραγματικότητα μια συμφωνία που παίρνει τη μορφή ενός αλγόριθμου στο δίκτυο. Οι συμμετέχοντες επικυρώνουν τη συμφωνία αυτή κάθε φορά που εγγράφουν μια νέα πληροφορία στο blockchain, εξασφαλίζοντας έτσι το αδιάβλητο των συναλλαγών του δικτύου.
«Έξυπνα» συμβόλαια
Όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα, σε συνδυασμό με τη χρήση των λεγόμενων «έξυπνων συμβολαίων» (smart contract), καθιστούν το blockchain μια καινοτόμα τεχνολογία με πολλά υποσχόμενες εφαρμογές στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Τα έξυπνα συμβόλαια είναι στην ουσία αυτοεκτελούμενα συμβόλαια, στα οποία οι συγκεκριμένοι όροι μιας συμφωνίας (π.χ. μιας εμπορικής συμφωνίας μεταξύ αγοραστών και πωλητών) αποτυπώνονται με τη μορφή κώδικα. Ο εν λόγω κώδικας ενεργοποιείται και εκτελείται αυτόματα όταν ικανοποιηθούν οι συγκεκριμένοι όροι της συμφωνίας, ενώ οι απορρέουσες συναλλαγές εγγράφονται στο blockchain, καθιστώντας την πληροφορία αμετάβλητη και αδιαμφισβήτητη.
Ο κώδικας σε κάθε έξυπνο συμβόλαιο δεν μπορεί να μεταβληθεί, μια και η ίδια η λειτουργία των συμβολαίων αυτών στηρίζεται στο μηχανισμό συναίνεσης ενός δικτύου blockchain. Έτσι, κάθε έξυπνο συμβόλαιο εκτελείται με ασφάλεια, με ταχύτητα, με διαφάνεια και χωρίς την ύπαρξη μιας ενδιάμεσης «έμπιστης» αρχής.
Logistics visibility
Ειδικά στην εφοδιαστική αλυσίδα των τροφίμων, η τεχνολογία blockchain αναγνωρίζεται ως ένα πολύτιμο εργαλείο για την ενίσχυση της διαφάνειας και της ιχνηλασιμότητας. Λαμβάνοντας υπόψη ισχυρές απαιτήσεις ασφάλειας και ιδιωτικότητας, οι συμμετέχοντες στο δίκτυο εφοδιασμού μπορούν να ανταλλάσσουν μεταξύ τους δεδομένα και κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με την προέλευση και τις συνθήκες αποθήκευσης / διανομής ενός προϊόντος.Αυτή η βελτιωμένη «ορατότητα» (visibility) μπορεί να βοηθήσει τις εταιρείες να εντοπίσουν και να μετριάσουν προληπτικά τους κινδύνους της εφοδιαστικής αλυσίδας, ενισχύοντας τόσο την αποτελεσματικότητα όσο και την εμπιστοσύνη μεταξύ όλων των εμπλεκομένων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το blockchain μπορεί να διασυνδεθεί με άλλες αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως είναι το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things [IoT]) και η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence [AI]). Η εν λόγω διασύνδεση δημιουργεί πρόσθετη αξία για τα δίκτυα εφοδιασμού, ενισχύοντας την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο (real-time tracking) προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και τον αυτοματισμό στη λήψη αποφάσεων.
Εν κατακλείδι, η τεχνολογία blockchain μπορεί να χρησιμεύσει ως μια επιπλέον επιχειρησιακή λύση με προστιθέμενη αξία, λειτουργώντας συνεργατικά και ενδυναμώνοντας τα υφιστάμενα συστήματα διαχείρισης επιχειρησιακών πόρων (Enterprise Resource Planning System [ERP]) ή άλλα τρέχοντα συστήματα.
Άρθρο του κ. Θωμά Δασακλή, επίκουρου καθηγητή στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και συντονιστή του έργου «Άρτεμις» (έντυπο τεύχος Σεπτεμβρίου 2023).
Περισσότερες πληροφορίες εδώ και εδώ
Φωτογραφία από geralt/pixabay
Η χρήση καινοτόμων τεχνολογιών, όπως είναι για παράδειγμα η τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού (distributed ledger technologies) ή blockchain, εισάγει νέους τρόπους με τους οποίους συναλλάσσονται οι εμπλεκόμενοι σε ένα δίκτυο εφοδιασμού, επιτρέποντας τη μεταφορά αξίας (value) χωρίς την απαίτηση ύπαρξης εμπιστοσύνης (trust) ανάμεσά τους.
Ειδικότερα, το blockchain προσφέρει υψηλή ασφάλεια και διαφάνεια (transparency), ενώ εγγυάται τον έλεγχο (auditability) και το αδιάβλητο (immutability) των συναλλαγών και των διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα σε κάθε δίκτυο εφοδιασμού.
Από τεχνική πλευρά, το blockchain είναι μια κατανεμημένη βάση πληροφοριών, ένα μητρώο (ledger) στο οποίο αποθηκεύονται και επαληθεύονται πληροφορίες και δεδομένα. Τα δεδομένα αυτά συνήθως αφορούν συναλλαγές (transaction) και εγγράφονται σε ομαδοποιημένα και χρονικά αριθμημένα (timestamped) δομικά στοιχεία (block). Τα εισαγόμενα στοιχεία συνδέονται μεταξύ τους με τη χρήση ισχυρών κρυπτογραφικών μεθόδων, δημιουργώντας μια συνεχή αλυσίδα χρονολογικών καταχωρήσεων δεδομένων και καθιστώντας αδύνατη την τροποποίηση οποιασδήποτε πληροφορίας έχει ήδη εγγραφεί στο μητρώο.
Σε ένα δίκτυο blockchain, λοιπόν, κάθε εμπλεκόμενο μέλος (node) μπορεί να εγγράψει πληροφορίες χωρίς την ανάγκη μιας ενδιάμεσης «έμπιστης» αρχής. Αυτό καθίσταται εφικτό με τη χρήση μηχανισμών συναίνεσης. Ένας μηχανισμός συναίνεσης (consensus mechanism) αποτελεί στην πραγματικότητα μια συμφωνία που παίρνει τη μορφή ενός αλγόριθμου στο δίκτυο. Οι συμμετέχοντες επικυρώνουν τη συμφωνία αυτή κάθε φορά που εγγράφουν μια νέα πληροφορία στο blockchain, εξασφαλίζοντας έτσι το αδιάβλητο των συναλλαγών του δικτύου.
«Έξυπνα» συμβόλαια
Όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα, σε συνδυασμό με τη χρήση των λεγόμενων «έξυπνων συμβολαίων» (smart contract), καθιστούν το blockchain μια καινοτόμα τεχνολογία με πολλά υποσχόμενες εφαρμογές στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Τα έξυπνα συμβόλαια είναι στην ουσία αυτοεκτελούμενα συμβόλαια, στα οποία οι συγκεκριμένοι όροι μιας συμφωνίας (π.χ. μιας εμπορικής συμφωνίας μεταξύ αγοραστών και πωλητών) αποτυπώνονται με τη μορφή κώδικα. Ο εν λόγω κώδικας ενεργοποιείται και εκτελείται αυτόματα όταν ικανοποιηθούν οι συγκεκριμένοι όροι της συμφωνίας, ενώ οι απορρέουσες συναλλαγές εγγράφονται στο blockchain, καθιστώντας την πληροφορία αμετάβλητη και αδιαμφισβήτητη.
Ο κώδικας σε κάθε έξυπνο συμβόλαιο δεν μπορεί να μεταβληθεί, μια και η ίδια η λειτουργία των συμβολαίων αυτών στηρίζεται στο μηχανισμό συναίνεσης ενός δικτύου blockchain. Έτσι, κάθε έξυπνο συμβόλαιο εκτελείται με ασφάλεια, με ταχύτητα, με διαφάνεια και χωρίς την ύπαρξη μιας ενδιάμεσης «έμπιστης» αρχής.
Logistics visibility
Ειδικά στην εφοδιαστική αλυσίδα των τροφίμων, η τεχνολογία blockchain αναγνωρίζεται ως ένα πολύτιμο εργαλείο για την ενίσχυση της διαφάνειας και της ιχνηλασιμότητας. Λαμβάνοντας υπόψη ισχυρές απαιτήσεις ασφάλειας και ιδιωτικότητας, οι συμμετέχοντες στο δίκτυο εφοδιασμού μπορούν να ανταλλάσσουν μεταξύ τους δεδομένα και κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με την προέλευση και τις συνθήκες αποθήκευσης / διανομής ενός προϊόντος.Αυτή η βελτιωμένη «ορατότητα» (visibility) μπορεί να βοηθήσει τις εταιρείες να εντοπίσουν και να μετριάσουν προληπτικά τους κινδύνους της εφοδιαστικής αλυσίδας, ενισχύοντας τόσο την αποτελεσματικότητα όσο και την εμπιστοσύνη μεταξύ όλων των εμπλεκομένων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το blockchain μπορεί να διασυνδεθεί με άλλες αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως είναι το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things [IoT]) και η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence [AI]). Η εν λόγω διασύνδεση δημιουργεί πρόσθετη αξία για τα δίκτυα εφοδιασμού, ενισχύοντας την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο (real-time tracking) προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και τον αυτοματισμό στη λήψη αποφάσεων.
Εν κατακλείδι, η τεχνολογία blockchain μπορεί να χρησιμεύσει ως μια επιπλέον επιχειρησιακή λύση με προστιθέμενη αξία, λειτουργώντας συνεργατικά και ενδυναμώνοντας τα υφιστάμενα συστήματα διαχείρισης επιχειρησιακών πόρων (Enterprise Resource Planning System [ERP]) ή άλλα τρέχοντα συστήματα.
Άρθρο του κ. Θωμά Δασακλή, επίκουρου καθηγητή στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και συντονιστή του έργου «Άρτεμις» (έντυπο τεύχος Σεπτεμβρίου 2023).
Περισσότερες πληροφορίες εδώ και εδώ
Φωτογραφία από geralt/pixabay
