Πρόσφατη έρευνα από τη μη κερδοσκοπική εταιρία Environmental Defense Fund (EDF) με έδρα τις ΗΠΑ, ανέφερε ότι η ζημία από προβλήματα λειτουργικότητας των λιμανιών εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, θα ανέρχεται σε δέκα δισεκατομμύρια δολάρια ανά έτος έως το 2050, εάν δεν υλοποιηθούν τα απαραίτητα μέτρα. Πέραν αυτού, σημειώνεται πως κατά το διάστημα 2015 με 2019, το 1/5 των πλοίων που χάθηκαν οφειλόταν σε ακραία καιρικά φαινόμενα, ενώ η ναυτιλία ως τομέας ‘’συνεισφέρει’’ στο 3% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως και 3-4% σε επίπεδο Ε.Ε.
Καθώς ο τομέας της ναυτιλίας κατέχει σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία και το παγκόσμιο εμπόριο, οποιαδήποτε διατάραξη της ροής της λόγω της κλιματικής αλλαγής θα επέφερε κρίση στο οικονομικό σύστημα. Από την κρίση αυτή δε θα μπορούσαν να ξεφύγουν τα λιμάνια, καθώς εν δυνάμει ακραία καιρικά φαινόμενα σε συνδυασμό με την άνοδο της στάθμης των υδάτων θα επηρέαζαν τη λειτουργικότητά τους. 
Αν και τα λιμάνια της Μεσογείου θεωρούνται περισσότερο προστατευμένα, έμμεσες συνέπειες από τις αναταράξεις στην εφοδιαστική αλυσίδα θα επηρέαζαν και τα λιμάνια της χώρας. Για το λόγο αυτό, η σύνταξη ανανεωμένων στρατηγικών προσαρμογής με έμφαση στις υποδομές και τη λειτουργικότητα τους, η αξιολόγηση κινδύνων και η υιοθέτηση νέων εργαλείων που συνεισφέρουν  στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής κρίνονται επιτακτικά. 

Νέες διαδρομές από το λιώσιμο των πάγων
Τα τελευταία χρόνια δίνεται ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στην αξιοποίηση των διαδρομών που διασχίζουν τον Αρκτικό Κύκλο. Η αιτία είναι άκρως ανησυχητική: Η Αρκτική θερμαίνεται τέσσερις φορές ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, με αποτέλεσμα – όπως αναφέρει ο Economist – από το 1978 η παγοκάλυψη να συρρικνώνεται κατά περίπου 78.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα ετησίως. Τον Ιούνιο του 2023 μάλιστα μελέτη στο περιοδικό Nature Communications έδειξε, ότι το πρώτο καλοκαίρι χωρίς πάγο στην Αρκτική θα μπορούσε να έρθει ήδη από τη δεκαετία του 2040, ακόμη και αν ο κόσμος μειώσει σημαντικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Η εξέλιξη αυτή, που απειλεί τεράστιες περιοχές του πλανήτη με καταστροφή λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, ανοίγει μια νέα δυνατότητα για την παγκόσμια ναυσιπλοΐα: Καθώς οι πάγοι αραιώνουν και η τεχνολογία για πλεύση σε περιοχές με ψυχρά ύδατα βελτιώνεται, καθίσταται ολοένα πιο εύκολο να διασχίσει ένα πλοίο την Αρκτική. Ωστόσο όπως σημειώνει ο Economist, οι διαδρομές μέσω της Αρκτικής βρίσκονται πολύ μακριά από το να πλησιάσουν την κίνηση στους κραταιούς θαλάσσιους διαδρόμους: Το 2022 λιγότερα από 1.700 πλοία εισήλθαν στην Αρκτική ενώ πάνω από 23.000 πέρασαν από τη διώρυγα του Σουέζ και 14.000 από τη διώρυγα του Παναμά. Άλλωστε η ναυσιπλοΐα κατά μήκος των βόρειων διαδρομών παραμένει εποχιακή, με τα περισσότερα ταξίδια πραγματοποιούνται το καλοκαίρι. Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί πως η κακή χαρτογράφηση, σε συνδυασμό με τις ακραίες και απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες αυξάνει την πιθανότητα ατυχημάτων.

Κύρια πρωτοβουλία σε επίπεδο Ε.Ε
Μια πρώτη εκτίμηση είναι πως η ναυτιλία δεν αποτελεί τον κύριο υπαίτιο για την κλιματική αλλαγή, ωστόσο υπάρχει πάντα χώρος για την υλοποίηση δράσεων. Μια από αυτές αφορά το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ (EU Emissions Trading System). Συγκεκριμένα, από τον Ιανουάριο του 2024, το σύστημα περιλαμβάνει εκπομπές CO2 από μεγάλα πλοία με φορτίο επιπλέον των πέντε χιλιάδων τόνων, ανεξαρτήτως της σημαίας που φέρουν και τα οποία εισέρχονται στα λιμάνια της Ε.Ε. Από τη στιγμή λοιπόν που οι εκπομπές από θαλάσσιες μεταφορές περιέρχονται στα όρια που θέτει το ETS, οι ναυτιλιακές εταιρείες πρέπει να αγοράζουν και να παραδίδουν (χρησιμοποιούν) δικαιώματα εκπομπών EU ETS για κάθε τόνο αναφερόμενων εκπομπών CO2 (ή ισοδύναμου CO2) στο πεδίο εφαρμογής του συστήματος EU ETS.
Ενώ αρχικά οι ναυτιλιακές εταιρείες πρέπει να παραδίδουν δικαιώματα μόνο για ένα μέρος των εκπομπών τους, από το 2027 και μετέπειτα, θα πρέπει να παραδίδουν δικαιώματα για το 100% των αναφερόμενων εκπομπών τους, μια διαδικασία που στοχεύει στην απεξάρτηση της ναυτιλίας από τον άνθρακα, το μεθάνιο και το υποξείδιο του αζώτου. 

Πηγές: https://www.innovationnewsnetwork.com/the-impacts-of-rising-sea-levels-on-the-worlds-ports/41207/
https://www.theverge.com/2022/3/16/22980905/storms-sea-level-rise-ports-billions-climate-ch
https://climate.ec.europa.eu/eu-action/transport/reducing-emissions-shipping-sector_en
https://www.edf.org/
https://www.in.gr/2024/02/10/economy/diethnis-oikonomia/asia-eyropi-meso-arktikis-oi-3-diadromes-pou-anoigei-liosimo-ton-pagon/
Πηγή φωτογραφίας: vschoenpos /Pixabay